Hoe utopisch zijn de waarden van de Verlichting na 300 jaar Vrijmetselarij ?
Openbare conferentie van het Grootoosten van België gehouden op zondag 22 april in de grote tempel van de Lakensestraat. Met bijdragen van Prof em Ronald Commers en Prof Jeffrey Tyssens.
De Verlichting.
Op de verjaardag van Immanuel Kant kreeg diens antwoord op de vraag wat Verlichting nu eigenlijk betekende een ereplaats: “Verlichting is voor de mens het verlaten van een toestand van onmondigheid die hij zichzelf moet verwijten. Die onmondigheid is het onvermogen zich van zijn verstand te bedienen zonder de leiding van anderen. …Sapere aude, durf te weten, durf u van uw verstand te bedienen”.
Europees.
De associatie van de Verlichting met tolerantie laat toe te onderstrepen dat de evolutie naar de Verlichting vervat zit in de radicale Reformatie en dat zij heel Europa bestrijkt. De Fransman Jean Bodin publiceerde in 1588 onder de benaming Le Colloque des Sept een samenspraak tussen zeven mensen van een verschillend geloof en in 1586 wordt in Transsylvanië een eerste tolerantie-edict uitgevaardigd.
Meer dan tolerantie.
Vrijmetselarij en Verlichting delen dezelfde waarden. Naast tolerantie gaat het om kennisverwerving, democratie, vrijheid en de universaliteit van de menselijke cultuur. In de achttiende en negentiende eeuwen hebben vrijmetselaars scholen opgericht, onderwijs voor allen gepromoot, geijverd voor algemeen stemrecht. Zij hebben bijgedragen tot culturele identiteit niet als een particularisme maar als een inbreng voor een universeel cultureel patrimonium.
Verscheiden.
Verlichting en vrijmetselarij omvatten verschillende nuances, zowel geografisch als inhoudelijk. Beide zijn uitlopers van de radicale Reformatie maar met verschillende resultaten, meer of minder radicaal, van religieus tot atheïstisch.
Vrijmetselarij.
Is de Verlichting een breed meanderende stroming dan kent de vrijmetselarij structuren, is zij – zeer divers – georganiseerd. Haar invloed op de maatschappelijke evolutie is zeer verscheiden en wordt verschillend ingeschat. Zeker is dat de vrijmetselarij als eerste vrije en burgerlijke organisatie een leerschool is geweest voor de democratische omgang die wij nu gewoon vinden. Haar originaliteit zit in de afwezigheid van een leer of doctrine. In die zin is vrijmetselarij een ‘niet ingevulde utopie’.
Besluit.
Niet “Rückwerts Träumen”; het verleden kennen, niet om er naar terug te keren maar met het verlangen beter te doen.